Wycena własności intelektualnej

Ciągły rozwój gospodarek oraz tworzenie zaawansowanych technologicznie produktów wiąże się z koniecznością ich odpowiedniej wyceny oraz ochrony. Bardzo często to właśnie nowe technologie decydują o poprawie pozycji konkurencyjnej gospodarki globalnie, jak i samych przedsiębiorstw, które innowacje wprowadzają. Przez wiele lat świadomość przedsiębiorców, jak i naukowców w temacie ochrony oraz wyceny wartości intelektualnej była znikoma. W chwili obecnej sytuacja ta ulega znaczącej zmianie, ponieważ rosnąca konkurencja w branży wymaga od firm wiedzy w jaki sposób chronić oraz wyceniać tworzone technologie i produkty.

Okazją do pozyskania takiej wiedzy były warsztaty dotyczące Wyceny własności intelektualnej oraz produktu, przeprowadzone przez Johana Ohlssona z firmy Venture Valuation podczas konferencji Bioconnect 2012. Uczestnicy warsztatów dowiedzieli się co tak naprawdę zalicza się do własności intelektualnej, jakie są podejścia do odpowiedniej ich wyceny oraz jak wykorzystać tę wiedzę w praktyce.
Zgodnie z definicją prawa autorskiego własność intelektualna to „dobra występujące w obrocie cywilnoprawnym, nieposiadające postaci materialnej. Stanowią one wynik twórczości artystycznej, naukowej i wynalazczej, a zatem zaliczają się do nich również programy komputerowe”. Aby „produkt” spełniał definicję własności intelektualnej powinien podlegać możliwości sprzedaży, zakupu czy też licencjonowania. Poza tym ma charakter niematerialny, tzn. nie można go zidentyfikować za pomocą miar fizycznych.
Przed wyceną własności intelektualnej należy odpowiedzieć sobie na trzy pytania:

1.    Po co przeprowadzać wycenę?
2.    Kiedy to robić?
3.    Co wyceniać?

Wycenę własności intelektualnej przeprowadza się w celu:

• Oceny potencjału firmy, którą zamierza się przejąć lub wejść w fuzje
• Identyfikacji głównych zasobów przynoszących zyski w firmie
• Wzmocnienia swojej pozycji przetargowej podczas negocjacji
• Oceny perspektyw rozwoju produktów wysokich technologii
• Wyceny bieżących projektów B+R

Odpowiedź na drugie pytanie jest prosta. Wycenę należy przeprowadzić w momencie, kiedy firma przygotowuje się czy to do przejęcia/fuzji, wprowadzenia zmian strategii firmy, przed negocjacjami czy też podczas tworzenia nowych produktów technologicznych.

Wycenie podlegać mogą wspomniane wartości niematerialne, czyli:

• Marka
• Patenty
• Prawa autorskie
• Udziały
• Kontrakty
• Potencjalni klienci

Wyróżnia się cztery podstawowe metody wyceny własności intelektualnej:
1.    Podejście przychodowe – jest to analiza potencjalnych przychodów z tytułu własności intelektualnej, dyskontowane przez wartość bieżącą netto
2.    Podejście kosztowe – polega na analizie kosztów poprzedzających wytworzenie własności intelektualnej lub kosztów odtworzenia tejże własności
3.    Podejście rynkowe – analiza kosztów transakcji form konkurencyjnych do posiadania własnych produktów własności intelektualnej, czyli opłaty leasingowe, licencyjne itp.
4.    Zwolnienie z opłat (Relief from Royalty) – mierzy koszty zaoszczędzone dzięki posiadaniu praw własności intelektualnej w stosunku do nabywania takich praw.
Przedstawione definicje oraz metody to zaledwie skrót informacji dotyczących szerokiego pojęcia wyceny własności intelektualnej. Nabycie tej wiedzy w szerszym zakresie jest niezbędne do efektywnego konkurowania w zmieniających się warunkach gospodarczych, szczególnie w branżach uznawanych za wysoko technologiczne – biotechnologia, nanotechnologia, IT, energetyka. Zapraszamy do zapoznania się z innymi artykułami dotyczącymi tego tematu.

Własność intelektualna, Marek Łazewski, Mariusz Gołębiowski

Methods of Intelectual Proprty Valuation, University of Virginia